Scenario’s toekomst WAVA

WAVA als werkbedrijf voor de deelnemende gemeenten

De primaire taak van WAVA is de uitvoering van de Wsw. Daarnaast zetten de deelnemende gemeenten WAVA de laatste jaren ook in op het gebied van re-integratie en participatie van uitkeringsgerechtigden.

In dit scenario voert WAVA de volledige Participatiewet uit voor de Dongemond gemeenten. Het wordt als het ware het mensontwikkelbedrijf voor de gemeenten, het bedrijf voor meedoen in de Dongemond gemeenten. Eventueel kan WAVA ook een rol vervullen bij arbeidsmatige dagbesteding die vanuit de AWBZ naar de gemeente komt.

In dit scenario is van belang dat WAVA over voldoende werk beschikt waarop de doelgroep kan worden ingezet. De gemeenten hebben dan ook een belangrijke taak om te zorgen dat WAVA dit werk heeft. Voor gemeentelijke taken die geschikt zijn voor de doelgroep geldt dan dat de gemeenten zo veel mogelijk opdrachten aan WAVA moeten verstrekken. Te denken valt hierbij aan groenonderhoud en schoonmaak.

Voordeel

• Het schept duidelijkheid, iedere cliënt die ondersteuning nodig heeft bij het participeren krijgt deze ondersteuning van WAVA.
• De huidige infrastructuur van WAVA kan in stand blijven en zo optimaal mogelijk gebruikt worden.
• WAVA kan de doelgroep inzetten voor het uitvoeren van andere taken voor de gemeente. Hierbij kan gedacht worden aan groenonderhoud, schoonmaak en catering.

Nadeel

• Initiatieven uit de samenleving die zich richten op kwetsbare groepen krijgen weinig tot geen ruimte om zich te ontwikkelen, omdat de gemeente alles bij WAVA neerlegt.
• Als WAVA veel taken (groenonderhoud, schoonmaak, catering) uitvoert voor de deelnemende gemeenten, dan is er grote afhankelijkheid van inzet van de doelgroep. Om kwaliteit te kunnen leveren is er vooral afhankelijkheid van personen met een hoge loonwaarde (de 'betere werknemers' uit de doelgroep). De afhankelijkheid van de doelgroep kan de doorstroom naar een reguliere werkgever belemmeren. Het gevolg hiervan kan zijn dat er onvoldoende ruimte is voor nieuwe instroom, waardoor een grotere groep in de uitkering blijft hangen. Het kan ook betekenen dat een steeds grotere groep via WAVA werkzaamheden verricht, waardoor de kosten blijven toenemen.
• Gemeenten verstrekken veel opdrachten voor uitvoerende werkzaamheden aan WAVA. Dit kan nadelig zijn voor de marktwerking in de betreffende sectoren.

Vraagpunt

• De grote vraag bij dit scenario is of we vinden dat dit past in de huidige tijdgeest. Via inzet van WAVA regelt de gemeente de participatie van de doelgroep. De verantwoordelijkheid wordt hiermee voor een belangrijk deel overgenomen van de burger.
• Een andere vraag is of door de eenzijdige inzet van WAVA voldoende diversiteit in werkzaamheden geboden kan worden. Kan voldoende werk geboden worden dat past bij de competenties van de cliënt, of is straks een groot deel van de doelgroep aangewezen op werk in het groen?

WAVA als uitvoerder beschut werk met de mogelijkheid voor gemeenten om ook andere diensten in te kopen

Dit scenario sluit voor een belangrijk deel aan bij de huidige situatie. WAVA is hiermee primair de uitvoerder van de Wsw, maar ook voor andere taken op het gebied van re-integratie en participatie kan de gemeente WAVA inzetten. In dit scenario wordt de nieuwe voorziening voor beschut werk, evenals de huidige Wsw, ondergebracht bij WAVA. Voor wat betreft de inkoop van de andere taken geldt dat iedere individuele gemeente hierin haar eigen afwegingen kan maken.

Bij een dergelijk scenario is het gewenst dat een goed financieel onderscheid wordt gemaakt tussen de verplicht door WAVA uit te voeren taken (Wsw en nieuwe voorziening beschut werk). Er moet voor worden gewaakt dat deze twee afzonderlijke producten financieel vermengd worden. Omdat er ten aanzien van taken op gebied van re-integratie en participatie de nodige variatie kan bestaan in de aard en omvang van de opdrachten die gemeenten aan WAVA geven, is het noodzakelijk dat WAVA in staat is hier flexibel op in te spelen.

Voordeel

• Dit scenario is in belangrijke mate een voortzetting van de huidige situatie. Er hoeft dus weinig te veranderen bij WAVA.
• Voor de uitvoering van re-integratie en participatietaken houdt de gemeente de mogelijkheid om naast WAVA ook andere partijen in te schakelen.

Nadeel

• De gemeenten betalen op dit moment al een gemeentelijke bijdrage van € 2.250 per SW-er per jaar aan WAVA om de tekorten af te dekken. De komende jaren zal de rijksbijdrage Wsw dalen. Bij handhaving van de huidige situatie is het risico groot dat het tekort van WAVA zal toenemen en hierdoor een hogere gemeentelijke bijdrage noodzakelijk is. Als gevolg hiervan kan dit weer betekenen dat er druk op gemeenten gelegd wordt om toch weer meer opdrachten aan WAVA te geven. Dit geldt zowel voor taken op het gebied van re-integratie en participatie als om uitvoerende taken die geschikt zijn voor de doelgroep.

Vraagpunt

• Vinden wij dat we gelet op de ontwikkelingen die zich voordoen en de wijziging van de rol van de overheid, kunnen volstaan met handhaving van de huidige situatie? Achten wij ons hiermee voldoende toegerust voor de toekomst?

WAVA als uitvoerder van Wsw (oud) en beschut werk (nieuw)

In dit scenario gaat WAVA weer terug naar de oorsprong, namelijk het werk bieden aan personen die door lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen alleen onder aangepaste omstandigheden kunnen werken. De gemeenten zien geen rol voor WAVA ten aanzien van de overige taken op het gebied van re-integratie en participatie. In dit scenario ligt het voor de hand dat gemeenten veel uitvoerende opdrachten die geschikt zijn voor de doelgroep aan WAVA verlenen, zodat er voldoende werk beschikbaar blijft voor de doelgroep.

Voordeel

• WAVA keert terug tot de corebusiness. De organisatie kan inkrimpen omdat er minder aan mensontwikkeling gedaan hoeft te worden en er dus minder begeleidend personeel nodig is.
• Bij de uitvoering van de Participatiewet kan de gemeente met verschillende partijen in zee gaan. Hierbij is het mogelijk om direct met werkgevers afspraken te maken. Daarnaast is het mogelijk om projecten te doen die op specifieke doelgroepen zijn gericht. Er kan hierdoor flexibel en snel gereageerd worden op ontwikkelingen.

Nadeel

• WAVA blijft alleen nog de uitvoerder van beschut werk. Beschut werk is het onderdeel van de Wsw waar de hoogste kosten aan verbonden zijn.

Vraagpunt

• Door de krimp van WAVA is het de vraag of het zelfstandig kan voortbestaan. We moeten ons dan de vraag stellen of we willen dat WAVA zelfstandig blijft voortbestaan of dat gefuseerd moet worden met een ander SW-bedrijf.

Ontmantelen WAVA en de uitvoering van de Wsw en nieuwe beschut werk onderbrengen bij de individuele gemeenten

Dit scenario betekent dat de huidige gemeenschappelijke regeling wordt beëindigd. De visie die hier achter steekt is het gegeven dat de Participatiewet uitgaat van de eigen mogelijkheden van de arbeidsgehandicapte. Deze wordt ondersteund in het maken van keuzes en zo nodig wordt uitgelegd wat deze keuzes inhouden. Dat is de vorm van mensontwikkeling, die past binnen de uitgangspunten van de Participatiewet.

Gemeenten zorgen hierbij in eerste instantie zelf voor het beschut werk en de begeleiding van de doelgroep. Dit kan zowel binnen de eigen organisatie, denk bijvoorbeeld aan de groenvoorziening, als bij externen. Voor de noodzakelijke expertise van begeleiding kan gekozen worden om hiervoor eigen medewerkers in te zetten, dan wel dit in te kopen bij externe partijen.

Voordeel

• Gemeenten krijgen weer een grotere rol bij de uitvoering en kunnen dit hierdoor beter afstemmen op andere gemeentelijke taken.
• Wegvallen van overheadkosten Gemeenschappelijke Regeling en kosten van afstemming tussen GR en gemeente.

Nadeel

• Kosten van liquidatie van de GR met hierbij mogelijk het probleem van verkoop onroerend goed.

Vraagpunt

• Op welke manier willen we de huidige expertise van WAVA benutten in de nieuwe situatie.

Uitvoering door externe partijen

In dit scenario wordt het meest aangesloten bij de ontwikkeling waarin een omslag wordt gemaakt ‘van zorgen voor, naar zorgen dat’. De gemeente zorgt in dit scenario niet meer zelf direct voor werk voor de doelgroep. Wel kan de gemeente ondersteunen bij het vinden van (beschut) werk. In de Participatiewet wordt ook de mogelijkheid gegeven dat beschut werk bij reguliere werkgevers wordt geregeld.

In dit scenario kunnen verschillende organisaties zich bezighouden met het bieden van werk onder beschutte omstandigheden. De gemeente is dan niet van één (eigen) organisatie afhankelijk voor het aan het werk zetten van de doelgroep. Daarnaast kan de gemeenten met meerdere organisaties zaken doen ten aanzien van re-integratie en participatie. Ook kunnen er rechtstreeks afspraken gemaakt worden met werkgevers. Uitgaande van het feit dat de gemeente cliënten alleen ondersteunt bij het nemen van de eigen verantwoordelijkheid en deze verantwoordelijkheid dus niet overneemt, wordt een grote keuzevrijheid over de vormgeving van re-integratie en participatie bij de burger gelegd.

Voordeel

• De gemeente is zelf niet meer de uitvoerder en hoeft dus zelf minder zaken te regelen. Ook de financiële risico’s rusten minder op de schouder van de gemeente. Voor wat betreft werk onder beschutte omstandigheden kan van de diensten van verschillende organisaties gebruikt gemaakt worden. De cliënt krijgt hierdoor de mogelijkheid om een eigen keuze te maken.
• Dit scenario maakt het meest duidelijk dat de verantwoordelijkheid bij de burger komt te liggen en dat de gemeente deze verantwoordelijkheid niet meer overneemt. Het markeert hierdoor het scherpst een nieuwe periode van de rol van de gemeente bij de uitvoering van de sociale zekerheid.

Nadeel

• Voor het aanbieden van werk aan de doelgroep zijn we afhankelijk van derden.

Vraagpunt

• De vraag is of de tijd rijp is voor deze keuze. Met name als gekeken wordt naar het onderdeel beschut werk is de vraag of we het aandurven om dit los te laten. Verwachten we dat er voldoende organisaties zijn die een alternatief voor WAVA kunnen bieden?